ارزیابی بلوغ توانمندی یا CMA (برگرفته از Capability Maturity Assessment) می باشد.به عبارتی بهبود فرآیندها بر اساس یک چارچوب، مدل بلوغ توانمندی یا CMM (برگرفته شده ازCapability Maturity Model)، می باشد. همچنین چگونگی روند تکاملی خصوصیات یک فرآیند از وضعیت ad-hoc به optimal را تشریح می کند. مفهوم ارزیابی بلوغ توانمندی اولین مرتبه در امریکا برای ارزیابی پیمانکاران نرم افزاری مورد توجه قرار گرفت. در اواسط دهه 1980، مدل بلوغ توانمندی توسط موسسه مهندسی نرم افزار دانشگاه کارنگی ملون منتشر گردید. در آغاز، هدف مدل فوق تمرکز بر روی توسعه نرم افزار بود. ولی در ادامه استفاده از مدل بلوغ توانمندی در طیف گسترده ای از سایر حوزه ها و از جمله مدیریت داده نیز بکار گرفته شد.
پنج سطح مدل بلوغ داده
مدل های بلوغ، وضعیت پیشرفت ویژگی های فرآیند را در سطوح مختلف تعریف می کنند. این سطوح از بدترین حالت (با حداقل بلوغ ممکن) شروع و به بهترین حالت (با حداکثر بلوغ ممکن) ختم می شوند. به کمک این سطوح می توان میزان بلوغ یک فرآیند را ارزیابی کرد.
پس از این که یک سازمان نسبت به ویژگی های فرآیند آگاهی لازم را پیدا کرد، می توان سطح بلوغ آن را ارزیابی کرد. با توجه به نتایج، می توان طرح بهبود فرآیند را در دستور کار قرار داد. به موازات ارتقاء سطح بلوغ فرآیند، اجرای فرآیند سازگار تر، قابل پیش بینی تر و مطئمن تر می گردد. فرآیندها به موازات حرکت از سطوح پایین تر به سمت سطوح بالاتر بهبود می یابند. پیشرفت و بهبود فرآیند ها با یک اولویت و نظم و ترتیب خاص انجام می شود. هرگز نمی توان یک سطح را نادیده گرفت. در شکل زیر سطوح مختلف مدل ارزیابی نشان داده شده اند .
درون هر سطح، از معیارهایی برای تشریح ویژگی های فرآیند استفاده می گردد. مثلا یک مدل بلوغ شامل معیارهایی در خصوص نحوه اجرای فرآیندها (شامل سطح اتوماسیون فرآیندها) است. همچنان می تواند متمرکز بر سیاست ها، کنترل ها و جزئیات باشد. به کمک ارزیابی امکان شناسایی این که چه کاری درست و چه کاری نادرست انجام می شود. می توان مشاهده کرد یک سازمان در چه نقاطی و به چه میزانی دارای فاصله (gap) با وضعیت مطلوب است. براساس نتایج حاصل از ارزیابی و شناسایی فاصله موجود، میتوان یک نقشه راه برای رسیدن به وضعیت مطلوب (مقصد) را ایجاد نماید.
ارزیابی بلوغ مدیریت داده
برای ارزیابی کلی مدیریت داده و تمرکز بر روی یک حوزه بخصوص و یا یک فرآیند خاص می توان از یک ارزیابی بلوغ مدیریت داده استفاده کرد.
این ارزیابی DMMA (برگرفته شده از Data Management Maturity Assessment)، است. صرفنظر از این که بر چه نقاطی تمرکز می گردد، ارزیابی بلوغ مدیریت داده می تواند مکانیزم مناسبی داشته باشد. این مکانیزم شامل شناسایی و تکمیل شکاف موجود بین دیدگاه های کسب و کار و فناوری اطلاعات جهت سلامتی و کارآمدی شیوه های مدیریت داده است. ارزیابی بلوغ مدیریت داده یک زبان مشترک است. وظیفه آن تشریح کارکرد فرآیندهای مرتبط در هر یک از حوزه های مدیریت داده می باشد.
همچنین کمک می کند تا درادامه بتوان به یک درک مشترک رسید. لذا مجموعه اقدامات لازم جهت بهبود شرایط موجود را بگونه ای ترسیم میکند تا در اولویت های راهبردی سازمان لحاظ شوند. بنابراین از یک ارزیابی بلوغ مدیریت داده می توان به منظور اندازه گیری اهداف سازمانی استفاده کرد. مقایسه یک سازمان با سازمان دیگر و یا معیارهای صنعت نیز از وظایف ارزیابی بلوغ مدیریت داده می باشد.
مراحل ارزیابی بلوغ مدیریت داده
قبل از شروع هر گونه ارزیابی بلوغ مدیریت داده، می بایست یک سازمان به موارد زیر واقف باشد:
- اشراف به وضعیت موجود توانمندی ها
- دارایی ها
- اهداف و اولویت ها
همچنین برای موارد زیر هم نیاز به یک بلوغ سازمانی در سطح پیشرفته می باشد:
- ارزیابی
- هدایت صحیح آن
- پاسخ موثر به نتایج ارزیابی
- مشخص کردن مقصد مورد نظر
- ایجاد یک نقشه راه و نظارت و مانیتورینگ پیشرفت کار
سطوح ارزیابی و خصوصیات
مدل های بلوغ توانمندی (CMMs) شامل پنج و یا شش سطح بلوغ با خصوصیات منحصربفرد در هر سطح می باشند. این سطوح از وضعیت “چیزی موجود نمی باشد” و یا ad-hoc (سطح 1) تا بهینه شده و یا عملکرد بالا (سطح 5) را دربرمی گیرد. در شکل زیر، سطوح پنج گانه ارزیابی مدیریت داده به همراه ویژگی هر یک به عنوان نمونه نشان داده شده است.
مدل های ارزیابی بلوغ مدیریت داده
یک چارچوب ارزیابی بلوغ مدیریت داده، به عناوین و حوزه های مختلف مدیریت داده تقسیم می گردد. نقاط تمرکز و محتوای چارچوب، وابسته به این موضوع است. این سوال مطرح است آیا مدل صرفا بر روی یک سری نقاط عمومی متمرکز است یا تمرکز آن بر روی یک صنعت بخصوص است. ( ارزیابی عمومی بلوغ، بخش های مختلف مدیریت داده می باشد.
البته نباید حوزه فعالیت کسب و کار و یا تمرکز بر بایدهای یک صنعت بخصوص را درنظر گرفت. این ارزیابی بلوغ مدیریت داده، از پشت لنز آن صنعت بخصوص است). تاکنون مدل های بلوغ توانمندی متعددی در حوزه مدیریت داده ایجاد شده است. بسیاری از ارایه دهندگان، مدل های مختص به خود را ایجاد کرده اند. سازمان ها می بایست قبل از انتخاب یک مدل و یا ایجاد چارچوب مختص به خود، چندین مدل را ارزیابی نمایند. معمولا . CMMI DMM و DCAM دو مدل مطرح برای ارزیابی بلوغ مدیریت داده می باشند.
مدل CMMI DMM: موسسه مدل بلوغ توانمندی ( CMMI )، مدل بلوغ مدیریت داده (DMM) را با ارایه معیارهای ارزیابی ارائه کرده است. این معیارهای ارزیابی، در پنج حوزه اصلی و یک حوزه حمایتی می باشد. در شکل زیر، نقاط تمرکز اصلی (حوزه های فرآیندی) مدل ارزیابی فوق نشان داده شده است.
مدل فوق، در سال 2014 مجموعه ای از روش های استاندارد شده را ارائه کرده است. این روش ها در 6 گروه مختلف و در قالب 25 حوزه فرآیندی (Process Areas) می باشد. مدل CMMI DMM، به سازمان ها کمک می کند. این کمک شامل بهبود عملکرد، پیش بینی پذیری و کارآمدی در خصوص نحوه استفاده و مدیریت داده می باشد. در شکل زیر، لیست حوزه های فرآیندی در 6 گروه نشان داده شده است.
مدل DCAM (برگرفته شده از Data Management Capability Assessment Model): این مدل توسط Enterprise Data Management Council و برای استفاده در سرویس های مالی بین سال های 2014 تا 2015 ایجاد گردید. مدل فوق با تمرکز بر 8 حوزه مختلف مدیریت داده 37 توانمندی به همراه 115 زیرتوانمندی را مطرح می نماید. در شکل زیر، نقاط تمرکز اصلی مدل DCAM نشان داده شده است.
خلاصه
ارزیابی سطح بلوغ مدیریت داده به کمک مدل های ارزیابی مرجع روشی مناسب جهت تشخیص فاصله موجود و نقطه مطلوب است. پس از آشنایی با وضعیت موجود در حوزه های مختلف مدیریت داده و به کمک یک مدل ارزیابی سطح بلوغ مدیریت داده می توان به دقت و به کمک یک خط کش پذیرفته شده در سطوح بین المللی نسبت به اندازه گیری فاصله موجود اقدام کرد. پس از مشخص شدن فاصله موجود و با ایجاد یک نقشه راه می توان در مسیر بهبود مدیریت داده در هر یک از حوزه های مدیریت داده و یا یک حوزه بخصوص اقدام کرد.
مدل های ارزیابی بلوغ مدیریت CMMI DMM و DCAM دو مدل مطرح در این زمینه می باشند که بطور مختصر به کلیات آنها اشاره گردید. با توجه به ارتباط تنگاتنگ مدل ارزیابی CMMI DMM با DMBOK جهت نگاشت به یک و یا چندین حوزه داده، لازم است با مدل CMMI DMM بیشتر آشنا گردید و در عمل از آن به درستی استفاده کرد. امیدواریم بتوانیم در آینده نزدیک مطالبی در این خصوص را بر روی سایت منتشر کنیم.
نویسنده: مهندس سخایی – سایت فابا
منابع:
